Afscheid van 2 bijzondere maanden

Op het terras, heerlijk overdekt en met flinke fans, heb ik net geprobeerd van de enorme hoeveelheid foto's voor mij de favoriete foto's te selecteren. Een rustig werkje zo op mijn laatste dag. Vanochtend nog één keer een Balinese massage gehad ( alles is hier wat simpeller, dus gewoon in de openlucht...) , nog een kijkje genomen bij de zee en straks mijn koffer pakken En nog de laatste favoriete foto's op het blog zetten.

Het maken van het blog was voor mij verrassend plezierig. Zeker als je alleen reist, helpt het je om je ervaringen te ordenen. Bovendien gaf het me het gevoel toch even met mijn thuisfront te praten en mijn ervaringen te delen. Bedankt trouwe lezers, het stimuleerde mij om het blog toch regelmatig bij te houden, als ik zag hoevaak het gelezen werd.

Als een tevreden mens ga ik naar huis. Om te beginnen natuurlijk omdat alles goed verlopen is. Niet één dag ziek geweest (één keer onderuit door de hitte..) , niet verdwaald, niets verloren, niet bestolen, niet vereenzaamd...Maar vooral ook omdat ik 2 fantastische maanden heb gehad, heel veel gezien en nieuwe ervaringen opgedaan. De reis had ik goed voorbereid en ook hier heb ik de tijd genomen om alles wat ik mee maakte goed tot me door te laten dringen. En dat kan als je ergens langer blijft en gewoon wat doet.

Ik heb me verwonderd over grote en kleine dingen..Soms in de zin van " wat zie ik nu...." Maar ook in de zin van ..."dit zal voor mij nooit helemaal te vatten zijn." Zoals het opgroeien in een cultuur waar het individue echt ondergeschikt is aan de groep. Waar eigen initiatief en creativiteit niet gestimuleerd wordt. Werken in een organisatie waar tijd een heel andere dimensie heeft dan bij ons. Om je heen zien dat voor heel veel mensen tijd een andere dimensie heeft...waar de religie zo met het dagelijks leven verbonden is........waar de toerist in een totaal andere wereld leeft dan 95% van de bevolking...

Thuis zal er vast nog weer meer zijn......

Een schilpad naar zee

Vandaag, mijn laatste actieve dag bij de schildpadden, begon met het weer naar de zee brengen van één van de schilpadden. Na 1,5 jaar was zij groot genoeg om op eigen kracht de reis om de wereld te gaan maken. Eerst werd ze gewogen en gemeten en toen, in optocht met de 5 vrijwilligers en de staf naar het strand. Ze werd losgelaten dicht bij de plek waar haar nest gevonden was. Maar voordat het zover was, een kleine mini plechtigheid. Er was wierook en een klein offertje meegenomen. Het vrouwlijke staflid maakte de de mooie gebaren, die horen bij het aanbieden van het offerje....en nu maar hopen dat ze over ongeveer 25 jaar terug komt om een nest met eieren te vullen. Natuurlijk wilden de stafleden ook wel,graag dat hun schildpadden een chipje meekregen zodat gevolgd kon worden waar ze blijven. Maar daarvoor is hier geen geld....

Orange (zo heet de schildpad) had even moeite met de juiste richting, toen met de branding maar na 5 minuten was ze op eigen kracht de zee in en konden we haar niet meer zien.

Terug naar het reservaat waar nog ongeveer 40 schildpadden op hun ontbijt zaten te wachten...

Nusa Penida

De zee rondom het eiland is prachtg.Met de zon eindeloos veel kleuren blauw/groen. Met de regen en donkere wolken ook mooi.

Nusa Penida was in de tijd van het laatste Klung Klung koninkrijk op Bali een strafkolonie van dat koninkrijk. Ik kan me het voorstellen dat het een enorme straf is om van het mooie, groene Bali naar Nusa Penida te moeten. Het is droog, bloedheet, armoedig en vuil. Hier geen rijstvelden en overlal waterstroompjes maar enkel wat maisbouw en casavevelden. Wat meer veeteelt, wat steenhouderijen.

Langs de enige smalle asvalt weg, die als een soort rondweg Over het eiland gaat, is lintbebouwing van huisjes en hutjes Ontstaan. Overal ligt vooral plastic afval, overal lopen zwerfhonden rond, huisjes/hutjes zijn niet bepleisterd en meestal niet af. De grootste supermarkt van het eiland heeft een zeer karig aanbod. Naast de tempeltjes hier ook een moskee met 5 maal Per dag de oproep tot gebed.

Er worden wel pogingen gedaan om toeristen te trekken.Gisteren, onderweg naar een mooie baai, kwamen we langs een klein resort in aanbouw, met zwembad....Maar het lag te ver van het strand om echt een succes te worden. Wat wel een succes is, is de voor Chinese toeristen ingerichte "enclave" hier achter mijn resort. Op een paar honderd vierkante meter is een aanlegstijger, een bescheiden horecavoorziening, een klein straatje met toeristenwinkeltjes en een plaatje voor hanengevechten gemaakt en de grootste rommel opgeruimd. Een Chinese ondernemer brengt hier dagelijks tussen 10 en 14.30 met een bootje chinese toeristen naar toe, die dan hier een uurtje "het eiland aandoen". Na 14.30 zijn de winkeltjes weer dicht en de horeca gesloten. Hoofdattractie zijn de hanengevechten. Twee lokale heren ziitten met hun hanen klaar, de Chinezen trekken hun portemonnees om te wedden welke haan zal winnen. Ik heb er met verbazing naar gekeken.

Na mijn ervaringen in Ubud heb ik hier meteen mijn eigen huisvesting geregeld. Gelukkig maar, want op het project is geen enkele vorm van privacy en geen stoel te bekennen. Ik heb een bescheiden kamertje op zeer eenvoudig resort, 10 minuten wandelen van het project. Het resort is van een Tjech, heeft alleen Tjechische gasten en naast een Indonesische ook een Tjechise menukaart. Ik zit dus tussen zo'n 20 Tjechen op een Indonesich eiland met achter mij gokkende Chinesen. Dat ik wel weer even moest wennen, vond ik zelf wel begrijpelijk.

De schildpadden.

Het duurde even voor ik op deze nieuwe plek weer wat gewend was, maar na 3 dagen is het weer aardig gelukt. Terwijl vanuit de moskee de oproep voor het gebed klinkt, zal ik eerst over de schildpadden vertellen.

Het schildpadden project zit beter in elkaar dan de projecten in Ubud. Er zijn 3 vaste lokale medewerkers, die precies weten wat er moet gebeuren en je krijgt de eerste dag ook een behoorlijke uitleg over het hoe en waarom van het project. Fijn voor mij, want ik wist eigenlijk niets over schildpadden.

De vrouwljke zeeschildpad keert 25 jaar later terug naar het strand waar ze uit het ei gekropen is om daar in 3 of 4 verschillende nesten haar eieren te leggen. Doordat veel stranden in de afgelopen jaren zijn verdwenen of overspoeld zijn door activiteiten, kunnen veel schildpadden hun geboorte strand niet meer terug vinden en maken dan ook geen nesten. De jonge schildpadjes moeten op eigen kracht de zee zien te bereiken (moeder schildpad is al lang weer vertrokken) en door de vervuiling van stranden en oceanen lukt het maar een heel klein deel de eerste kwetsbare maanden door te komen. Het project probeert met de lokale bevolking goed op te letten waar zeeschildpadden hun nesten op de stranden hebben achter gelaten. Vervolgens worden die nesten "bewaakt" en als de jonge schildpadjes eruit komen worden de kleintjes, die het niet op eigen kracht redden de zee te bereiken , opgenomen in het "reservaat" , en weer terug op het strand gezet als ze groot en sterk genoeg zijn.

Ik ben deze week dus druk met schildpadden vis voeren (uit het bassin halen, zodat je weet dat elke schildpad zijn zijn portie krijgt) , 2 maal per dag, bassins schoonmaken (schildpadden er uit, alles boenen, dan de schildpadden schoonmaken en alles er weer in) , plakton en speciaal zeewier langs het strand zoeken, ook als voedsel en verder wat onderhoud aan het reservaat.

Ik doe gewoon wat me gevraagd wordt. Natuurlijk zie ik hier ook allerlei dingen waarvan ik denk dat ze efficiënter kunnen, maar daar gaat het niet om.......Ook vraag ik me af of schildpadden niet helemaal gestrest raken van 2 keer per dag door mensenhanden opgepakt te worden en 2 maal per week schoongeborsteld te worden.......maar ja, ik heb ook niet naar de wetenschappelijke onderbouwing van het project gevraagd...

Het is ook mooi dat op dit arme eiland ook een beetje werkgelegenheid wordt geschapen via dit project. Want dat het een heel ander eiland is dan Bali vertel ik zo......

Afscheid van Ubud

mijn laatste dagen in Ubud vielen samen met een vijf daags feest ter ere van de god van het universum Sanghyang Widi Wasa, de oppergod. De scholen waren weereen dag vrij. De dochter des huizes hier heeft ons het één en ander uitgelegd. Vanuit alle omliggende dorpen worden de goden naar de hoofdtempel in Ubud gebracht. Die is enorm groots versierd. De eerste twee dagen ligt het accent meer op de offering, daarna op de tempelfeesten. De feesten zijn voor het vermaak van de goden maar ook voor de mensen. Al de mooie kleding is omdat de geden meekijken, maar ook voor elkaar. Elk dorp brengt zijn eigen gamalanorkest in. Op donderdagavond was er een sprookjesachtige sfeer, alles zo mooi versierd en verlicht, enoveral de geur van wierook en de gamalan,uziek van misschien wel 4 orkesten tegelijk. Ik had natuurlijk weer mijn mooi tempelkleding aan. De rituelen waren nu herkenbaar, maar het blijft verbazen met welke ernst en tegelijk plezier de rituelen worden uitgevoerd door zoveel mensen.

Vandaag werden alle Goden weer terug naar de dorpen gebracht, vergezeld door de bewoners en de gamalanorkesten. Het was dus een drukte van belang; allemaal optochtjes. Bewoners van wat verderop gingen met vrachtauto's en Moterfietsen.

Gisteren hebben we op de laatste "excursiedag" tempels rondom Ubud bezocht, die nog van belang waren. De eerste , Guning Kawi, maakte de meeste indruk. Na een afdaling van 121 !! treden kwamen we in een wonderschoon dal waar uit de rotsen meditatie tempels/nissen waren gehouwen ui(11e eeuw), bedoeld voor de toenmalige koning en zijn (bij) vrouwen. Onderweg fantastisch landschap, ( nog toevoegingen voor de Rijst-serie) De 121 trappen weerom hoog was met deze temperatuur een hele klus...

De tweede tempel viel tegen (kan ook)De derde, Yeh Pulu, lag weer prachtig. Reliëfs uit de 14e eeuw van het daagse leven, wat voor raadsels zorgt want afbeeldingen gingen in die tijd eigelijk altijd over de godenwereld. De laatste, Goa Gajeh , de olIfantengrot, had geen bijzondere sfeer. Wel speciaal om er precies op 5 december te zijn. Voor de grot staat een 1000 jaar oud beeld van de duivelse godin Hariti, die kindertjes verslond maar zich later bekeerde en 18 kinderen grootbracht. Paren die graag kinderen willen komen hier tot haar bidden.

Nu morgen naar het schildpaddenproject....zien wat dat brengt.

Maar Ubud was een fantastische ervaring....

Scholen.......slot.

Vandaag heb ik afscheid genomen van de kleuters en hun juffen en hen bedankt dat ik 6 weken op een speciale manier een "kijkje in de Balinese keuken" kon nemen. Ik was vandaag de enige vrijwilliger en dat bood de gelegenheid om onderweg eens wat uitgebreider te met de assistent van deze week, een jongen uit Timor die goed Engels spreekt. We spraken o.a. over het schoolsysteem, de regels en de manier waarop met de kinderen wordt omgegaan. Of ik nu enige toegevoegde waarde heb gehad, blijft de vraag. Maar dat doet er nu ook niet meer zo toe. Ik heb veel gezien en meestel met plezier de juf geholpen, soms wat nieuwe dingen ingebracht en de kinderen wat engels woordjes geleerd.

Wat me vooral zal bij blijven is de ontspannen sfeer in de klas. Vaak wordt er naar mijn idee wat aangerommeld, van effectieve leertijd is nauwlijks sprake. Maar de kinderen hebben het naar hun zin, de juf is niet één keer boos geweest, zeker niet op een individueel kind. De kinderen maken onderling ook eigenlijk nooit ruzie, plagen elkaar wel eens wat. In al die 6 weken heb ik geen één Activiteit zien langs komen die de fantasie van de kinderen prikkelde. De wekelijkse tekenles ging volgens een strikt patroon, waarin de speciale tekenleraar stap voor stap voor deed wat de kinderen moesten natekenen. Elk kind maakt precies de zelfde werkjes, de juf tekent alle werkjes af. Elke dag wordt er veel gekleurd, plaatjes uit de werkboekjes. Maar voor 6/7 jarige kinderen lijkt het aanbod me erg éénzijdig. Ik vraag me af of de kwartetspelen en de voorleesboeken, die ik heb meegenomen, na mijn vertrek nog wel eens uit de doos zullen komen...Zeker voor kinderen die erg afwijken van het gemiddelde is in dit systeem geen ruimte.

We waren dan ook benieuwd of er iets vanspeciaal onderwijs op Bali was. Zo kwamen we terecht bij het Sjaki Tari Us project, een school voor speciaal onderwijs voor 4 tot 25 jarigen, vooral met het Down syndroom. Een project dat met vooral Nederlandse fondsen draaiend gehouden wordt en veel contacten heeft met Nderlandse opleidingsinstituten, die ook elk jaar studenten leveren. De Nederlandse project leider vertelde dat ze hopen een voorbeeld te zijn voor de Balinese samenleving en dat er straks ook vandaaruit geld komt, want er zijn veel meer kinderen dan deze school kan opnemen. De overheid doet niets. Binnen het Hindoeïsme is het een groot probleem als er een gehandicapt kind geboren wordt. Blijkbaar was er een voorouder die als straf voor verkeerd gedrag in het lichaam van een (geestelijk of lichaamlijk) gehandicapt kind moest terug keren. Hoe hoger de kaste, hoe groter de schaamte en de neiging het kind weg te stoppen.

In ons straatje woont een jongen met DS. Hij herkende ons bij het bezoek, was natuurlijk zeer verheugd dat we hem kwamen opzoeken in zijn school......we werden hartelijk omarmd...

en nog haast vergeten......de schooluniformen....voor ouders een flinke kostenpost. Elk kind moet er 3 hebben. Maandag/dinsdag droegen de kinderen een uniform met wel 3 lagen, lange mouwen, hoog gesloten met een strikje. Woensdag/donderdag gelukkig een laagje minder en korte mouwen, maar met strik. Vrijdag en zaterdag makkelijke sportkleding (de juffen ook....) , niet dat er dan gesport werd. En elke dag dichte schoenen (bijna altijd plastic) met sokken.. Het bleef een verwonderpuntje.....

De laatste week in Ubud

Eindelijk weer een flinke regenbui. Iedereen is er blij mee. De tijd vliegt om, nog 4 dagen in Ubud en dan naar het Nusa Penida, waar het schildpaddenproject is.

Voor het weekend wil ik nog 3 foto series op het blog zetten.

Het straatbeeld, de bouwactivitieten.......Het toerisme in Bali is de laatste 10 jaar enorm gegroeid, dat heeft natuurlijk veel geld in het laatje gebracht. Dat geld wordt voor een deel omgezet in nieuwe gebouwen of mensen gokken erop dat ze van het toerisme ook een mooi graantje meepikken en gaan leningen aan. Waar je ook komt, er wordt gebouwd. Ik heb in deze afgelopen weken heel wat bouwwerken zien groeien; vanuit de taxi soms grote hotels maar hier in het straatje ook kleine winkels of mooie huizen. Ik heb de indruk dat alles ter plekke wordt uitgemeten en misschien wel bedacht. De wegen zijn smal dus het bouwmateriaal dat bijna altijd voor een deel op de weg ligt, hindert ook het verkeer. Maar dat hoort er gewoon bij. Het is zwaar werk, heel veel gewoon met de hand. En ik zie er evenveel vrouwen als mannen werken. De nieuwe gebouwen passen naar mijn idee wel altijd in het straatbeeld maar......

De rijstvelden worden steeds meer ingeleverd voor de bouw van mooie vakantiehuizen. Het schijnt formeel niet meer te mogen, maar voor veel rijstboeren geldt dat ze nu veel geld kunnen krijgen voor hun grond en rijstbouw is en blijft erg bewerkelijk en levert blijkbaar niet zoveel op. Was Bali 15 jaar geleden nog een rijst exporterend eiland, nu importeren ze rijst uit andere Aziatische landen. Maar je ziet de rijstvelden nog overal, soms hele kleintjes, soms grote oppervlakten. De meeste rijstsoorten worden 3 maal per jaar geoogst, een enkele 2 maal. Het hele jaar doorzie je dus rijst in de verschillende stadia van groei naast elkaar. Eerst als heel klein plantje ( 3 sprietjes gras) , uitgezet in de natte velden. In de natte velden worden de eenden los gelaten, ze zijn onderdeel van het ecosysteem. De kleine sprietjes groeien uit tot stevige groene planten die vergelen als de rijst rijpt. De hele rijstbouw is afhankelijk van een ingenieus irrigatiesysteem, priesters spelen een rol bij het toekennen van het water aan de boeren. Voor mij waren de rijstvelden en mijn wandelingen er doorheen één van de hoogte punten van Bali. De godin van de rijst Dewi Sri en de godin van het water Dewi Danu zijn dan ook heel belangrijke goden op Bali.

Deze laatste week hebben we ook 3 musea bezocht, tenslotte is Ubud het artistieke centrum van Bali en Bali het artistieke eiland van Indonesië.

Van oorsprong was kunst op Bali een verplichting aan de goden. Er is heel veel mooi ambachtelijke kunstnijverheid te zien, schilderijen met een heel ander kleurpalet dan wij gewend zijn, veel details en erg verhalend. Begin 19e eeuw kwamen de eerste westerse kunstenaars naar Bali met nieuwe technieken en materialen. De Nederlandse regering, die begreep dat met het verdwijnen van al de kleine koninkrijkjes ook een deel van de oorspronkelijke kunst zou verdwijnen, stimuleerde de ontwikkeling van een nieuwe Balinese schilderkunst. De Duitser Walter Spies, de Nederlander Bonnet en de Spaanjaard Blanco promootten Ubud als cultureel centrum en richtten ook schildersscholen op. Maar van het meeste werk was ik niet onder de indruk, het pakt me niet. Ook de hedendaagse schilderkunst uit Bali blijven voor mij veelal mooie (of minder mooie) plaatjes, maar niet iets wat emotioneert, een enkel uitzondering daargelaten. Het museum dat we vandaag bezochten (Agung Rai Museum,alle musea zijn gebasseerd op particuliere verzamelingen) was wel indrukwekkend, ook door de mooie ligging, de fantastische tuin met overal watergeluiden. Het Blanco museum, met uitsluitend werk van Antonio Blanco, gaf een beeld van de ontwikkeling van een schilder. Hij wordt de Balinese Dali genoemd, maar dat vind ik te veel eer.

Het museumbezoek maakt de Bali- belevenis weer completer. In de musea mochten geen foto's gemaakt worden, dus de beperkte serie is illegaal!

Hari Raya Saraswati.

Zaterdag was het Hari Raya Saraswati, de dag gewijd aan Saraswati, godin van de kennis, kunst en onderwijs. We wisten al van de scholen dat er op al de scholen een ceremonie zou zijn, maar dat het zo'n massaal gevierde dag was, hadden we niet begrepen. Op ons programma stond om zaterdag 2 tempels te bezoeken; wachtend op onze taxichauffeur zagen we dat haast alle bewoners hun ceremoniele kleding aanhadden.

Aangekomen bij de eerste tempel Pura Besakih (de moedertempel) heb ik een gepaste "kebaja" aangeschaft, anders zou ik op deze feestdag niet worden toegelaten tot de tempel. De moedertempel is de belangrijkste en grootste tempel van Bali. Een terrasvormig complex van meer dan dertig tempels dat terug gaat naar de 8e eeuw. Bij de grote vulkaanuitbarsting van 1963 liep het complex nauwljks schade op, terwijl de vulkaan op 6 km. afstand ligt. Dat moet wel de invloed van de goden geweest zijn.....

We waren gewaarschuwd voor gidsen, die zich aan ons zouden opdringen, maar die hebben we goed weten te weerstaan. Wel werden we vervolgens mee genomen door een priester, die uitlegde dat we vandaag de mooi versierde tempels helemaal inmochten, mits we ook een offertje bij ons hadden. Dus ook een zakje met offertjes gekocht en mee gedaan in de ceremonie van het offer aanbieden, met heilig water besprenkeld worden en rijstkorrels op ons voorhoofd.

Het was een drukte van belang bij al de tempels waar vaak in familieverband de offers worden aangeboden aan de priesters, die er de juiste formuleringen bj uitspreken.

'S Middags stond de Pura Kehen op ons programma, een minder bekende tempel. We waren inderdaad de enige toeristen en kwamen op het moment dat de tempelfeesten (die horen bij een dergelijke feestdag) volop aan de gang waren. De tempel was prachtig versierd, het gamalan orkest speelde, de komieken vertelde hun verhalen. Ook waren we getuige van de tempeldans van jonge vrouwen, die hun offers kwamen aanbieden en vervolgens de jonge jongens.

We hadden geen betere dag kunnen uitkiezen om beide tempels te bezoeken; ze waren mooi versierd en werden volop "gebruikt" waarvoor ze al eeuwen geleden gebouwd zijn. Ook onderweg zagen we veel versierde tempels.....Het is hier echt een feestdag vooor de godin van de kennis, kunst en onderwijs.